Μικρό μάθημα ελευθερίας

Ήταν Σάββατο 16 Αυγούστου, πριν ένα μήνα δηλαδή. Έτυχε να μην προλάβω να κουρευτώ ως τις 14 αλλά και να θέλω οπωσδήποτε να κουρευτώ εκείνη την ημέρα, λόγω κοινωνικών υποχρεώσεων. Βγήκα λοιπόν εκείνο το πρωί με αυτό τον σκοπό. Πήγα κατά σειρά και στα δύο κομμωτήρια στα οποία είμαι τακτικός πελάτης τα τελευταία χρόνια. Τα βρήκα αμφότερα κλειστά. Σάββατο μετά από Παρασκευή που ήταν αργία, τι πιο φυσικό κι αναμενόμενο να μείνουν κλειστά για να ευχαριστηθούν το τριήμερο στην καρδιά του Αυγούστου; Πριν χάσω τις ελπίδες μου είπα να περάσω κι από ένα άλλο. Ήταν -απροσδόκητα- ανοιχτό και λειτουργούσε κανονικά, μάλιστα δεν ήταν άδειο, είχε δουλειά.

Εξυπηρετήθηκα, λοιπόν, και έμεινα ευχαριστημένος από την προσφερθείσα υπηρεσία (που ήταν και σημαντικά φθηνότερη από τα προηγούμενα κομμωτήρια). Αν δούμε το επεισόδιο λίγο πιο γενικά, ένας καταναλωτής είχε ανάγκη μια υπηρεσία και αναζήτησε τον επαγγελματία που μπορούσε να την παρέξει. Όταν απογοητεύτηκε από τους συνήθεις παρόχους, αναζήτησε άλλον, βρήκε και έλαβε την υπηρεσία από εκείνον. Άρα, ο καταναλωτής κέρδισε -εξυπηρετήθηκε από έναν επαγγελματία. Αυτός ο επαγγελματίας επίσης κέρδισε -βρήκε έναν επιπλέον πελάτη, γιατί προφανώς χρειαζόταν όση περισσότερη δουλειά μπορούσε να κερδίσει, γιαυτό κι εργαζόταν τη συγκεκριμένη ημέρα. Όμως, και οι επαγγελματίες που ήταν κλειστοί επίσης κέρδισαν -ξεκουράστηκαν και χάρηκαν μερικές μέρες χαλάρωσης, αφού προφανώς αυτό τους έλειπε περισσότερο, η ξεκούραση ή τουλάχιστον έκριναν ασύμφορη την εργασία. Αυτό είναι η ουσία του "μαθήματος": με την ελευθερία κερδίζουν όλοι.

Γιατί πρόκειται για ζήτημα ελευθερίας; Μα γιατί το Σάββατο 16 Αυγούστου τα καταστήματα κανονικά έπρεπε να λειτουργούν, ήταν μια καθ'όλα εργάσιμη ημέρα. Ταυτοχρόνως δεν ήταν και υποχρεωτικό να λειτουργήσουν, όσοι ήθελαν μπορούσαν να μείνουν κλειστοί, όπως και έγινε. Είχαν λοιπόν όλοι ελευθερία επιλογής ανάλογα με την κρίση τους και τις ανάγκες τους. Το αδιάφορο αυτό επεισόδιο και η συνακόλουθη ανάλυση θα ήταν άνευ ουσίας, αν δεν ήταν απόλυτα ταιριαστά με την υπόθεση για το άνοιγμα ή μη των εμπορικών καταστημάτων την Κυριακή, που ξανάρθε στον αφρό μετά τη σχετική απόφαση του ΣτΕ.

Εν προκειμένω βέβαια πρόκειται για το αντίστροφο. Για ημέρες κατά τις οποίες τα καταστήματα υποχρεωτικά θα παραμένουν κλειστά, χωρίς την παραμικρή δυνατότητα επιλογής. Ούτε καν μόνος ή με την οικογένειά του δεν θα μπορεί ένας καταστηματάρχης να τολμήσει να δουλέψει. Το να ανασκευάσω εδώ όλη την επιχειρηματολογία κατά της προαιρετικής λειτουργίας τις Κυριακές ούτε σκόπιμο ούτε θεμιτό είναι. Άλλωστε πρόκειται για επιχειρηματολογία στα όρια της φαιδρότητας. Επίσης δεν έχει νόημα να σχολιάσω την επέμβαση ενός δικαστηρίου στο πότε μπορούν ή δεν μπορούν να ανοίγουν τα καταστήματα. Πρόκειται για ξεκάθαρη ένδειξη της γενικευμένης παθογένειας και δυσλειτουργίας και των θεσμών της πολιτείας μας.

Θα σχολιάσω μόνο το πλέον τραγικό (ή μήπως τραγελαφικό;) της υπόθεσης, ότι την προσφυγή στο ΣτΕ την έκαναν τα συνδικαλιστικά(;) όργανα του εμπορικού κόσμου, τα οποία μάλιστα πρόσκεινται(;) στη συντηρητική παράταξη και των οποίων επικεφαλής δήλωσε πως "η απόφαση ήταν δικαίωση" και πως "κερδήθηκε μια μάχη, όχι ο πόλεμος". Αυτά δείχνουν πόσο αρτηριοσκληρωτική, αντίθετη στην αλλαγή και τον ανταγωνισμό και φοβική προς την ελευθερία είναι η ίδια η ελληνική κοινωνία. Μια κοινωνία που μεθοδικά εθίστηκε -επέτρεψε ασμένως να εθιστεί- στην ήσσονα προσπάθεια, στην επίτευξη του κέρδους δια της ευκολίας και της σιγουριάς, δια της έλλειψης ανταγωνισμού, αντί της κατίσχυσης σ'αυτόν.

Ποιοι βλάπτονται και ποιοι ωφελούνται έτσι; Βλάπτονται οι ημεδαποί και αλλοδαποί (σε μια χώρα με εκατομμύρια τουρίστες στα κέντρα των πόλεων, που μάλιστα θέλει να αποκτήσει δωδεκάμηνο τουρισμό) καταναλωτές, οι οποίοι έχουν προαίρεση ή ανάγκη να ψωνίσουν κάτι, πολύ ή λίγο. Επίσης βλάπτονται οι ουκ ολίγοι νέοι και δραστήριοι καταστηματάρχες που αναζητούν χώρο στην αγορά και θέλουν να αξιοποιήσουν κάθε ευκαιρία. Βλάπτονται ακόμη οι οικογενειακές επιχειρήσεις που θα λειτουργούσαν χωρίς κόστος με την ελπίδα να κερδίσουν κάτι περισσότερο για να βολτάρουν τις υποχρεώσεις τους, οι οποίες δεν σταματούν να τρέχουν την Κυριακή. Βλάπτονται οι άνεργοι που πιθανώς να έβρισκαν απασχόληση σε επιχειρήσεις που χρειάζονται να διευρύνουν το ωράριό τους.

Ποιοι ωφελούνται όμως, αφού χάνουν όλοι αυτοί; Ωφελούνται όσοι φοβούνται τον ανταγωνισμό. Όσοι έμαθαν να λειτουργούν σε περιβάλλον προστατευτισμού, όπου ένα κράτος-πατερούλης, με το οποίο συνήθως διατηρούν προνομιακές σχέσεις, τους παρέχει το προνομιακό για τους ίδιους πλαίσιο. Όσοι δεν είναι διατεθειμένοι να προσπαθήσουν περισσότερο και το μόνο που τους απασχολεί είναι να προστατεύσουν αμυντικά τα τουλάχιστον αμφισβητήσιμα κεκτημένα της βολής τους. Όσοι φοβούνται την ελευθερία, γιατί δεν εμπιστεύονται τις δυνάμεις τους.

Με την ελευθερία, λοιπόν, όλοι κερδίζουν κάτι που χρειάζονται. Με τον προστατευτισμό όλοι σχεδόν χάνουν, πλην αυτών που βολικά ευημερούν πατώντας πάνω του και πάνω στις δημιουργικές και παραγωγικές δυνάμεις μιας κοινωνίας. Με αυτό δεν εννοώ ότι όσοι εναντιώνονται στην ελευθερία προαιρετικής λειτουργίας των καταστημάτων τις Κυριακές ωφελούνται από τον προστατευτισμό, ποσώς. Οι περισσότεροι επίσης βλάπτονται, απλώς η μετάλλαξη των τελευταίων δεκαετιών ή η συσκότιση από ιδεοληψίες τους σπρώχνει εκεί.

Τα πράγματα είναι εξαιρετικά απλά, όποιος θέλει καταλαβαίνει. Ελπίδες βέβαια δεν μπορεί να τρέφει κάποιος ιδιαίτερες. Αν καταφέρουμε να αλλάξουμε μέσα σε μια γενιά θα φαντάζει θαύμα -είμαστε όμως ικανοί και για θετικά θαύματα. Όσο για μένα, θα ξαναπάω στον κομμωτή της ιστορίας. Όχι μόνο γιατί είναι φθηνότερος με την ίδια ποιότητα. Αλλά και γιατί ήταν εκεί όταν τον χρειάστηκα.