Περί ομοφυλοφιλίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Ανδριάντας Μεγ.Αλεξάνδρου, Θεσσαλονίκη - φωτ. Γ.Χαραλαμπίδης

Στο Twitter είχα μια συζήτηση σήμερα, σχετικά με το αν ο Μ.Αλέξανδρος είχε ομοφυλοφιλικές σχέσεις ή όχι. Πώς εξελίχθηκε:

Οι Σκοπιανοί τύπωσαν νέο χαρτονόμισμα, με τον Μέγα Αλέξανδρο, καβάλα στον Βουκεφάλα. Τόσους εραστές είχε, στον Βουκεφάλα τον έβαλαν καβάλα;

— Alexandros Charoulis (@FragileAlex) January 18, 2014

@FragileAlex @akasapis Για πείτε μερικούς από τους εραστές του. Αλλά μαζί και την πηγή που το τεκμηριώνει.

— Yannis Charalambidis (@Charalambidis) January 18, 2014

@Charalambidis @akasapis Ο Αρριανός αναφέρει τον Ηφαιστίωνα (Λόγοι 2.12.1'7-8), ο Διογένης (Επιστολές 24) το ίδιο. Μάρτυρες, δεν ζουν.

— Alexandros Charoulis (@FragileAlex) January 18, 2014

@Charalambidis @akasapis Ο Δικαίαρχος στο "Για την θυσία στο Ίλιο" του προσάπτει και τον ευνούχο Βαγώα...

— Alexandros Charoulis (@FragileAlex) January 18, 2014

@Charalambidis @akasapis Ο Πλούταρχος (Βίος Αλεξάνδρου κε 116) αναφέρει και τους Πτολεμαίο, Νέαρχο, Άρπαλο και Ερίγυιο...

— Alexandros Charoulis (@FragileAlex) January 18, 2014

.@FragileAlex Λυπάμαι. Ή άσχετος είστε ή κακοήθης και κακόβουλος (ή και τα δύο) @akasapis α)Περί (cont) http://t.co/foUuaPXoUk

— Yannis Charalambidis (@Charalambidis) January 18, 2014

@Charalambidis @akasapis Ωραία η έρευνα. Να ξέρετε όμως κάτι: Οι ερωτικές προτιμήσεις δεν σπιλώνουν κανενός το όνομα. Καληνύχτα σας.

— Alexandros Charoulis (@FragileAlex) January 18, 2014

@FragileAlex Έχετε να απαντήσετε κάτι στο προκείμενο; Μαντεύω πως όχι. Η σπίλωση παράγεται από την αναλήθεια.Αν ήταν δε θα υπήρχε @akasapis

— Yannis Charalambidis (@Charalambidis) January 18, 2014

Στο τουίτ στο οποίο απαντώ στις υποτιθέμενες πηγές το πλήρες κείμενο είναι:

Λυπάμαι. Ή άσχετος είστε ή κακοήθης και κακόβουλος (ή και τα δύο).

1. Περί Ηφαιστίωνος.

Αναφέρετε δυο πηγές που τεκμηριώνουν κατ' εσάς την ερωτική σχέση Αλεξάνδρου και Ηφαιστίωνος. Η πρώτη είναι ο Αρριανός (Αλεξάνδρου Ανάβασις 2,12,1, 7-8). Τι ακριβώς όμως περιγράφει το συγκεκριμένο χωρίο; Ας δούμε.

"ὡς δὲ ὁ Ἡφαιστίων τε ὀπίσω ὑπεχώρησε καί τις τῶν ἀμφ' αὐτήν, τὸν Ἀλέξανδρον δείξας, ἐκεῖνον ἔφη εἶναι Ἀλέξανδρον, τὴν μὲν καταιδεσθεῖσαν τῇ διαμαρτίᾳ ὑποχωρεῖν, Ἀλέξανδρον δὲ οὐ φάναι αὐτὴν ἁμαρτεῖν. καὶ γὰρ ἐκεῖνον εἶναι Ἀλέξανδρον. καὶ ταῦτα ἐγὼ οὔθ' ὡς ἀληθῆ οὔτε ὡς πάντῃ ἄπιστα ἀνέγραψα. ἀλλ' εἴτε οὕτως ἐπράχθη, ἐπαινῶ Ἀλέξανδρον τῆς τε ἐς τὰς γυναῖκας κατοικτίσεως καὶ τῆς ἐς τὸν ἑταῖρον πίστεως καὶ τιμῆς. εἴτε πιθανὸς δοκεῖ τοῖς συγγράψασιν Ἀλέξανδρος ὡς καὶ ταῦτα ἂν πράξας καὶ εἰπὼν, καὶ ἐπὶ τῷδε ἐπαινῶ Ἀλέξανδρον."

Υποθέτω πως δεν χρειάζεστε μετάφραση, ότι καταλαβαίνετε το πρωτότυπο. Εν ολίγοις λοιπόν, για όσους τυχόν μας διαβάσουν και δεν το καταλαβαίνουν, ο Αρριανός περιγράφει εδώ το γνωστό ανεκδοτολογικό επεισόδιο μεταξύ Αλεξάνδρου, Ηφαιστίωνος και μητρός του Δαρείου, η οποία και νόμισε πως ο Ηφαιστίων ήταν ο Αλέξανδρος κλπ, κλπ. Πού ακριβώς φαίνεται αυτό που εσείς ισχυρίζεστε;

Η δεύτερη πηγή είναι οι επιστολές κάποιου Διογένη. Δυστυχώς όμως για σας, τέτοιο έργο ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ στην αρχαιοελληνική γραμματολογία. Υπάρχουν οι "Βίοι των εν φιλοσοφία διαλαμψάντων" του Διογένη Λαέρτιου και οι διάφορες παραδεδομένες ρήσεις του Διογένη του Κυνός, όμως αμφότεροι δεν έχουν σχέση με επιστολές. Τζίφος δηλαδή.

Τις κακόβουλες συκοφαντίες της αδελφικής φιλικής σχέσης Αλεξάνδρου και Ηφαιστίωνα τις έχει ανασκευάσει επιτυχώς ήδη από την αρχαιότητα ο Λουκιανός (Περί του μη ραδίως πιστεύειν την διαβολήν, 17-18). Έτσι σήμερα ούτε οι σοβαροί επιστήμονες που ασχολούνται με την ομοφυλοφιλία στην Αρχαία Ελλάδα ασχολούνται με το θέμα αυτό.

2. Περί Πτολεμαίου, Νεάρχου, Αρπάλου και Εριγυίου.

Εν συνεχεία αναφέρατε ως πηγή των Πλούταρχο (Βίοι Παράλληλοι, Αλέξανδρος, κε, 116) για την υποτιθέμενη πληροφορία περί σχέσεων του Μεγάλου Αλεξάνδρου με τους παραπάνω αναφερόμενους αξιωματούχους του. Το κε΄, δηλαδή 25ο, κεφάλαιο του βίου του Αλεξάνδρου (που δεν έχει 116η παράγραφο καθώς έχει μόνο 8) αναφέρεται στην πολιορκία και άλωση της Τύρου και της Γάζας και δεν αναφέρει κανένα από τα ονόματα που αναφέρατε εσείς. Θα μπορούσα επίσης να παραθέσω όλο το κεφάλαιο αλλά είναι περιττό. Μπορείτε να κατεβάσετε από δω όλο το έργο: http://didaskaleioellinikotitas.wordpress.com/2012/08/04/%CF%80%CE%BB%CE%BF%CF%85%CF%84%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%85-%CE%B2%CE%B9%CE%BF%CE%B9-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BB%CE%BF%CE%B9-%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%B1%CE%BD%CF%81%CE%BF/ 

Το μόνο σημείο στην αρχαιοελληνική γραμματεία που αναφέρονται συγκεντρωμένα τα παραπάνω ονόματα είναι στον Αρριανό (Αλεξ.Ανάβασις, 3, 6, 4-6), όπου ο συγγραφέας ιστορεί ότι αυτοί ήταν έμπιστοι φίλοι του Αλεξάνδρου και γιαυτό ο Φίλιππος τους είχε εξορίσει όταν παντρεύτηκε την Ευρυδίκη, από φόβο μήπως βοηθήσουν τον Αλέξανδρο σε συνωμοσία εναντίον του. Μετά την ανάρρηση του Αλ. στο θρόνο επέστρεψαν στη Μακεδονία κι έλαβαν διάφορες στρατιωτικές και διοικητικές θέσεις. Μπορείτε να διαβάσετε το κείμενο στο πρωτότυπο εδώ: http://books.google.gr/books?id=cRZbAAAAQAAJ&pg=PA65&lpg=PA65&dq=%CE%A0%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%82+%CE%9D%CE%AD%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82+%CE%86%CF%81%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CF%82+%CE%95%CF%81%CE%AF%CE%B3%CF%85%CE%B9%CE%BF%CF%82&source=bl&ots=l8Bl6FQems&sig=HZ1vc__OSuMocKlCkH_GiIR_M7w&hl=el&sa=X&ei=7-TaUuSsJ8W3yQOLSg&ved=0CDkQ6AEwAQ#v=onepage&q=%CE%A0%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%B1%CE%AF%CE%BF%CF%82%20%CE%9D%CE%AD%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%BF%CF%82%20%CE%86%CF%81%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CF%82%20%CE%95%CF%81%CE%AF%CE%B3%CF%85%CE%B9%CE%BF%CF%82&f=false

3. Περί Βαγώα

Πάμε τώρα στην πιο αμφιλεγόμενη και "σοβαρή" επιστημονικώς περίπτωση από αυτές που αναφέρατε. Τον Βαγώα. Δύο πηγές αναφέρονται στην συνάφεια μεταξύ του Αλεξάνδρου και κάποιου Βαγώα. Η πρώτη είναι ο Αθήναιος (Δειπνοσοφισταί, ΧΙΙΙ, 80, 1), όπου μας μεταφέρονται λόγια του Δικαιάρχου (μιας και το έργο του Δικαιάρχου που εσφαλμένα αναφέρετε ως πηγή δεν μας έχει σωθεί) ότι ο Αλέξανδρος κάποια φορά ευρισκόμενος στο θέατρο "υποτάχθηκε" στον ευνούχο Βαγώα, τον οποίο φίλησε μετά από έντονες επιδοκιμασίες και ζητωκραυγές του πλήθους. Η δεύτερη πηγή είναι ο Πλούταρχος (Βίοι Παραλ. Αλέξ. 67) που μας πληροφορεί πως "λέγεται" ότι στη διάρκεια χορευτικών αγώνων ο Αλέξανδρος μεθυσμένος αγκάλιασε και φίλησε μετά από προτροπή των θεατών τον στολισμένο "ερώμενό" του Βαγώα, ο οποίος μετά την νίκη του είχε πάει να κάτσει δίπλα του. Τι συμβαίνει λοιπόν με αυτόν τον Βαγώα;

Αυτό που συμβαίνει είναι ότι έχει δημιουργηθεί σύγχυση διότι ο Βαγώας δεν ήταν ένας αλλά δύο. Ο ευνούχος Βαγώας (δες: Πλουτ., Βίοι, Αλεξ., 39 & Περί Αλεξ. τύχης ή αρετής, 5 - Αρριαν., Β, 5 - Διόδωρος, Βιβλ. Ιστορ., ΙΖ, 6, 3) ήταν αποδεδειγμένα ιστορικό πρόσωπο και υπήρξε σημαντικός αξιωματούχος που θανατώθηκε κατά τη βασιλεία του Δαρείου Γ' το 338πΧ, πριν δηλαδή ο Αλέξανδρος αρχίσει καν την εκστρατεία του. Εκτός όμως απ΄αυτόν υπήρξε και κάποιος νέος περσικής καταγωγής "βασιλικός παις" που ήταν ερώμενος του Αλεξάνδρου, δηλαδή εκπαιδευόμενος, προστατευόμενος, καθώς ο όρος "ερώμενος" είχε καθαρά παιδαγωγικό χαρακτήρα στον αρχαιοελληνικό τρόπο ζωής (αυτό είναι τεκμηριωμένο σε πολλά σημεία στον Ξενοφώντα, τον Πλούταρχο και άλλους συγγραφείς, ακόμα και τον Πλάτωνα). Αυτός λοιπόν ο νέος αποκλείεται να ήταν ευνούχος, αφού τα μέλη της στρατιωτικής αριστοκρατίας έπρεπε να είναι αρτιμελή, ιδίως δε οι "βασιλικοί παίδες", η "Σχολή Ευελπίδων" θα λέγαμε της μακεδονικής αυλής, από την οποία προέρχονταν οι αξιωματικοί των Εταίρων του βασιλιά. Όταν ο Αλέξανδρος ανέβηκε στον θρόνο της Περσίας έκανε δεκτούς στον θεσμό αυτό και νέους της περσικής/μηδικής αριστοκρατίας. Ένας τέτοιος ήταν και ο Βαγώας που αναφέρει ο Πλούταρχος, ο οποίος αφού νίκησε στους χορούς έκατσε τιμητικά δίπλα στον Αλέξανδρο, ο οποίος τον αγκάλιασε και τον φίλησε σε ένδειξη ευαρέσκειας και εύνοιας. Γιατί ο Αθήναιος αναφέρει τον ευνούχο Βαγώα; Γιατί απλώς έκανε λάθος, γιατί ο Αθήναιος δεν έγραψε ιστορικό έργο, ούτε καν βιογραφία αλλά συμποσιακό και γαστριμαργικό έργο, άρα δεν έκανε έλεγχο των πηγών του. Πού ξέρουμε ότι το φιλί του βασιλιά ήταν συνήθης εκδήλωση της εύνοιας; Μα από τον Αρριανό (Δ, 12, 6), που μας περιγράφει το επεισόδιο με τον Καλλισθένη που διαβληθείς από κάποιον κόλακα έφυγε από το συμπόσιο "με ένα φιλί λιγότερο", αφού ήταν ο μόνος που δεν προσκύνησε τον Αλέξανδρο και δεν τον φίλησε ο βασιλιάς.

Ο Πλούταρχος όμως παραδίδει (Βίοι, Αλεξ., 22 & Περί Αλεξ. τύχης, Α, 12) και μάλιστα γλαφυρά ένα άλλο περιστατικό (μέσα στα πάμπολλα για την αρετή του Αλεξάνδρου), αυτό με τον σατράπη Φιλόξενο. Ο Φιλόξενος, όταν ο Αλέξανδρος είχε τις πρώτες νίκες κατά του Δαρείου και απώθησε τους Πέρσες στα ενδότερα της Μικράς Ασίας, έστειλε μια επιστολή στον Αλέξανδρο προτείνοντάς του να του στείλει δυο όμορφα αγόρια, ανάμεσα σε άλλα δώρα -όλα προφανώς συνηθισμένα δώρα στην περσική αυλή. Ο Αλέξανδρος οργίστηκε τόσο που απάντησε χαρακτηρίζοντας τον Φιλόξενο "κάκιστον των ανθρώπων" και τον ρώτησε αν τον ξέρει ποτέ ανακατεμένο με παρόμοια πράγματα για να τολμά να του προτείνει τέτοιες ηδονές. Αντίστοιχη ήταν και η απάντηση στην πρόταση κάποιου Άγνωνα.

Θα μπορούσα να συνεχίσω και να γράψω πολλά, όμως είναι περιττό. Θα σας συμβουλέψω μόνο κάτι. Αν από ελαφρότητα ή σκοπιμότητα θέλετε να συκοφαντείτε τον Αλέξανδρο, φροντίστε την επόμενη φορά να έχετε διαβάσει καλύτερα το μάθημά σας. Πιστεύετε ό,τι θέλετε, ζήστε όπως θέλετε. Όμως μην σπιλώνετε ιστορικά μεγέθη όπως ο Μέγας Αλέξανδρος ελαφρά τη καρδία. Καληνύχτα σας.

Να σημειώσω ότι κυρίως στην τρίτη ενότητα (για τον Βαγώα) με βοήθησε εξαιρετικά το πολύ διαφωτιστικό βιβλίο "Ομοφυλοφιλία στην Αρχαία Ελλάδα - Ο μύθος καταρρέει" του Άδωνι Γεωργιάδη.